Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Tüze, topluluk zarfında insanoğluın gerçekten nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene bırakmak, maşeri hayatın gerçekleşmesini yağdırmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin alınsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, banko dosdoğru kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk zarfında insanoğluın hâl ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her hin mümkündür. “İşte tüze, adam davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir dizge, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-doğa ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Tüze, beşeriyet seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birfena düşünce ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, topluluk sözleşmesi, doğa ve insanoğlu olarak belirten mezheplerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini yağdırmak maksadıyla konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Elan münteşir bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş maşeri evetşlakin düzenidir. Tüze Sözcük Fehvaı Tüze kelimesi Arapça “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “pay” kelimesinin çoğşanlı “ilenme’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na nazaran tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Yol Fehvaı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu ciğerin hala doyurucu bir tanılamam kuruluşlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belli başlı bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi zarfında asıl olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun kişiler arası ilişkileri iş yer kısmına Özel Tüze, kişiler ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun kellelıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk aracılığıyla güvenceye hileınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun şayan kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeşim nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze yerında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Tüze düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları engellemek ciğerin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve kredi cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kelepir mantinota; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları kabil farklı tüze dallarında farklı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasi mezhepleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanoğluın barış ve güvenlik zarfında bir arada evetşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların önlanması) Hukukun kullanışlı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk zarfında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın kuruluşsından kaynaklanan gereksinimlerinı alınlamaya çhileışır. Tüze bu fonksiyonu ile doğum, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni hayatın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın tabii kuruluşsına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine usturuplu çıkmak zorundadır. Tüze önemli ölçübile, iktisadi gerçeklere bile sınırlanmışdır; iktisadi gereksemelara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile muayyen bir kodifikasyon altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaca tanılamamıyla hak, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere dü farklı anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında ferdî bir özelliği deyimler. Nüfus her hin haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tesviye etmek uğrunda ötümlü ve bileğfiilmez bir çaba gösterir. İşte bu hâl ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak mealı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze yerında hukuki şayan olarak kavlükarar konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk ciğerindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini ciğerermiş kurallar mecmuü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve dökmek yerinde bulunduğuna nazaran, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini ciğererir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni beklemek, gerekse onu bileğfiiltirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her hin adalete kellevurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta alınmıza oturmuş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan tüze düzenlerinin kendisine usturuplu olup olmadığı açısından bir şayan ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve menfi alınlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene zarfında olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşlakin uyacak, hem bile bu maşeri hayatın barış zarfında sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çhileışacaktır.